Ο Ρενέ Ντεκάρτ, γνωστός και ως Καρτέσιος (René Descartes), υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους διανοητές στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ως φιλόσοφος, μαθηματικός και φυσικός, υπήρξε ο άνθρωπος που άλλαξε την πορεία της φιλοσοφίας και των επιστημών, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην Επιστημονική Επανάσταση του 17ου αιώνα.

Σύγχρονος του Γαλιλαίου, το έργο του «Η Γεωμετρία» (La Géométrie) εισήγαγε την Αναλυτική (ή Καρτεσιανή) γεωμετρία.

Η αναλυτική γεωμετρία δεν συνίσταται απλώς την εφαρμογή της άλγεβρας στη γεωμετρία. Αυτό είχε ήδη πραγματοποιηθεί από τον Αρχιμήδη και πολλούς άλλους, και είχε καταστεί συνήθης μέθοδος στα έργα των μαθηματικών του δέκατου έκτου αιώνα.

Η σημαντική πρόοδος που σημείωσε ο Ντεκάρτ ήταν ότι αντιλήφθηκε πως ένα σημείο σε ένα επίπεδο μπορούσε να προσδιοριστεί πλήρως εάν δίνονταν οι αποστάσεις του, ας πούμε x και y, από δύο σταθερές γραμμές που τέμνονται σε ορθή γωνία στο επίπεδο.

Εισήγαγε τον σκεπτικισμό ως ουσιαστικό μέρος της επιστημονικής μεθόδου. «Όλα πρέπει να αμφισβητηθούν μέχρι να μπορέσουν να αποδειχθούν»

Ο Ρενέ Ντεκάρτ γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου 1596 στη Λα-έ (La Haye), η οποία μετονομάστηκε το 1967 σε Ντεκάρτ (Descartes), κοντά στην πόλη Τουρ (Tours), στο σπίτι της γιαγιάς του από την πλευρά της μητέρας του. Ήταν το τρίτο επιζών παιδί του Ζοακίμ Ντεκάρτ (Joachim Descartes, 1563–1640) και της Ζαν Μπροσάρ (Jeanne Brochard, 1566–1597).

Ο πατέρας του, Ζοακίμ, γιος του ιατρού Πιερ Ντεκάρτ (Pierre Descartes, 1515–1566), είχε σπουδάσει νομικά και ήταν σύμβουλος στο κοινοβούλιο της Βρετάνης, ενώ η μητέρα του, Ζαν, ήταν κόρη του Ρενέ Μπροσάρ (René Brochard), στρατιωτικού στη φρουρά του Πουατιέ (Poitiers).

Η μητέρα του πέθανε όταν εκείνος ήταν μόλις ενός έτους, κατά τη γέννα του μικρότερου αδελφού του, ο οποίος επίσης δεν επέζησε. Τότε, ο Ρενέ μεταφέρθηκε στην οικογένεια της γιαγιάς του, την οποία φρόντιζε η Ζαν Σεν Μπροσάρ (Jeanne Sain Brochard). Ο πατέρας του, Ζοακίμ, παντρεύτηκε ξανά το 1600 και απέκτησε δύο ακόμη παιδιά, με αποτέλεσμα ο Ρενέ να έχει δύο μεγαλύτερα και δύο μικρότερα αδέλφια από τον ίδιο πατέρα. Ωστόσο, δεν έζησε με τον πατέρα του και τη μητριά του, αλλά συνέχισε να διαμένει με τη γιαγιά του στη Λα-έ.

Η υγεία του Ρενέ ήταν εύθραυστη κατά την παιδική του ηλικία. Καθ’ όλη τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων, και μέχρι τα είκοσι του χρόνια, υπέφερε από χρόνια χλωμότητα και επίμονο βήχα, που πιθανότατα οφειλόταν σε φυματίωση. Πιθανολογείται ότι κληρονόμησε αυτά τα προβλήματα υγείας από τη μητέρα του.

Στο σχολείο.

Ο Ντεκάρτ πήγε στο σχολείο Λα Φλες (La Flèche) στο Ανζού (Anjou) το Πάσχα του 1607, σαν  οικότροφος, σε ηλικία έντεκα ετών,.

Εκεί παρακολούθησε μαθήματα κλασικών γραμμάτων, λογικής και παραδοσιακής Αριστοτελικής φιλοσοφίας. Έμαθε επίσης μαθηματικά από τα βιβλία του Κλάβιους (Clavius) και μελέτησε όλους τους κλάδους των μαθηματικών, δηλαδή αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική.

Στο πρώτο μέρος του «Λόγος περί της μεθόδου», αναφερόμενος στις σπουδές του στο Λα Φλες, ο Ντεκάρτ γράφει:

“Μου άρεσαν ιδιαίτερα τα μαθηματικά, λόγω της βεβαιότητας και των αποδεικτικών στοιχείων των λόγων τους, αλλά δεν είχα ακόμη παρατηρήσει την πραγματική τους χρήση και, νομίζοντας ότι χρησιμοποιούνταν μόνο για τις μηχανικές τέχνες, με εξέπληξε το γεγονός ότι τα θεμέλιά τους ήταν τόσο γερά και τόσο στέρεα, που δεν είχαν χτιστεί πάνω τους τίποτα πιο υπερυψωμένο.”

Το σχολείο έκανε τον Ντεκάρτ να συνειδητοποιήσει πόσα λίγα ήξερε· το μόνο μάθημα που τον ικανοποιούσε ήταν τα μαθηματικά. Αυτή η ιδέα αποτέλεσε το θεμέλιο του τρόπου σκέψης του και έμελλε να αποτελέσει τη βάση για όλα τα έργα του.

Σπουδές.

Ο Ντεκάρτ σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο του Πουατιέ (Poitiers) παίρνοντας το πτυχίο νομικής από το Poitiers το 1616, 20 ετών. Πήρε το πτυχίο νομικής όπως το επιθημούσε ο πατέρας του, αλλά γρήγορα αποφάσισε ότι αυτός δεν ήταν ο δρόμος που ήθελε να ακολουθήσει. Ο ίδιος έγραψε στο «Λόγο περί της μεθόδου»

“Εγκατέλειψα εντελώς τις σπουδές μου (τη μελέτη των γραμμάτων), αποφασίζοντας να μην αναζητήσω άλλη γνώση πέρα από εκείνη που θα μπορούσα να ανακαλύψω μέσα στον εαυτό μου ή στο μεγάλο βιβλίο του κόσμου. Πέρασα τα νεανικά μου χρόνια ταξιδεύοντας, επισκεπτόμενος στρατόπεδα και στρατούς, αναμειγνυόμενος με ανθρώπους διαφορετικών χαρακτήρων και κοινωνικών τάξεων, συγκεντρώνοντας διάφορες εμπειρίες και δοκιμάζοντας τον εαυτό μου στις περιστάσεις που μου έφερνε η τύχη. Κάθε στιγμή προσπαθούσα να αντλήσω κάτι από ό,τι μου προσέφερε η ζωή.“

Στρατιώτης

Εκείνη την εποχή, ένας άνθρωπος με κοινωνική θέση συνήθως ακολουθούσε είτε τον στρατό είτε την εκκλησία. Ο Ντεκάρτ επέλεξε το πρώτο επάγγελμα και, το 1617, σε ηλικία 21 ετών, εντάχθηκε στον στρατό του Πρίγκιπα Μορίς του Νασώ (Maurice de Nassau). που τότε βρισκόταν στη Μπρέντα (Bendra)

Περπατώντας στους δρόμους εκεί, είδε μια προκήρυξη στα ολλανδικά που του κίνησε την περιέργεια και, σταματώντας έναν περαστικό, του ζήτησε να τη μεταφράσει στα γαλλικά ή στα λατινικά. Ο περαστικός, που έτυχε να είναι ο Ισαάκ Μπέκμαν (Isaac Beeckman), επικεφαλής του Ολλανδικού Κολλεγίου στο Ντόρντρεχτ (Dordrecht), και προσφέρθηκε να το κάνει εάν ο Ντεκάρτ απαντούσε στο πρόβλημα.

Η προκήρυξη, στην πραγματικότητα, ήταν μια πρόκληση προς όλους να λύσουν ένα συγκεκριμένο γεωμετρικό πρόβλημα. Ο Ντεκάρτ τα κατάφερε μέσα σε λίγες ώρες, και το αποτέλεσμα ήταν η αρχή μιας ζεστής φιλίας μεταξύ του ίδιου και του Μπίκμαν. Αυτή η απροσδόκητη δοκιμασία των μαθηματικών του γνώσεων έδωσε νόημα στην ασυνήθιστη ζωή του στρατιώτη.

Παρ’ όλα αυτά, υπό την επιρροή της οικογένειας και της παράδοσης, παρέμεινε στον στρατό και, με την έναρξη του Τριακονταετούς Πολέμου, προσφέρθηκε εθελοντής υπό τον Κόμη ντε Μπυκουά (de Bucquoy), στον βαυαρικό στρατό.

Όσο βρισκόταν στην Μπρέντα, μελετούσε στρατιωτική μηχανική, αλλά άρχισε επίσης να ασχολείται με τα μαθηματικά και τη μηχανική υπό την καθοδήγηση του Μπέκμαν. Εκεί ξεκίνησε την αναζήτησή του για μια ενοποιημένη επιστήμη της φύσης. Με την προτροπή του Μπέκμαν, άρχισε να εξετάζει προβλήματα μηχανικής, και ενώ βρισκόταν ακόμα στην Ολλανδία, του έγραψε τον Μάρτιο του 1619 για τις νέες του ιδέες.

“[Θέλω να προωθήσω μια] εντελώς νέα επιστήμη, μέσω της οποίας θα μπορούν να επιλυθούν γενικά όλα τα ερωτήματα που μπορεί να τεθούν για κάθε είδος ποσότητας, είτε συνεχούς είτε διακριτής. Κάθε πρόβλημα, ωστόσο, θα πρέπει να επιλύεται ανάλογα με τη φύση του. … Στην αριθμητική, για παράδειγμα, ορισμένα ερωτήματα μπορούν να επιλυθούν με πραγματικούς αριθμούς, άλλα με άρρητους αριθμούς, ενώ μερικά μπορούμε να τα φανταστούμε αλλά όχι να τα επιλύσουμε. Για τις συνεχείς ποσότητες, ελπίζω να αποδείξω ότι, παρόμοια, ορισμένα προβλήματα μπορούν να λυθούν χρησιμοποιώντας μόνο ευθείες ή κυκλικές γραμμές,.“

Μετά την Ολλανδία, αποχώρησε από την υπηρεσία του Μορίς του Νασσώ και ταξίδεψε στην Ευρώπη με σκοπό να ενταχθεί στον στρατό του Μαξιμιλιανού της Βαυαρίας. Το 1619, εντάχθηκε στον βαυαρικό στρατό και τοποθετήθηκε στο Ουλμ.

Ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή του ήταν τρία όνειρα που είχε τον Νοέμβριο του 1619 (23 ετών) . Πίστευε ότι αυτά τα όνειρα στάλθηκαν από κάποιο θεϊκό πνεύμα με σκοπό να του αποκαλύψουν μια νέα προσέγγιση στη φιλοσοφία. Οι ιδέες που αποκόμισε από αυτά τα όνειρα θα κυριαρχούσαν σε μεγάλο μέρος του έργου του από τότε.

Όσο υπηρετούσε τον Μαξιμιλιανό της Βαυαρίας, ο Ντεκάρτ ήταν επίσημος παρατηρητής του Καθολικού Συνδέσμου στη Μάχη του Λευκού Όρους, κοντά στην Πράγα, τον Νοέμβριο του 1620. Μετά από αυτό, εγκατέλειψε τον στρατό. Ωστόσο, επειδή η πανούκλα είχε χτυπήσει το Παρίσι, δεν μπορούσε να επιστρέψει εκεί και, αντί αυτού, ξεκίνησε μια περίοδο ταξιδιών.

Ταξίδια.

Από το 1620 έως το 1628, ο Ντεκάρτ ταξίδεψε στην Ευρώπη (Βοημία, Ουγγαρία, Γερμανία, Ολλανδία και Γαλλία). Το 1622-23 πέρασε λίγο καιρό στο Παρίσι. Μια, καλοφτιαγμένη φιγούρα, σεμνά ντυμένη με πράσινο ταφτά, φορώντας μόνο ένα σπαθί και ένα φτερό ως ένδειξη της ιδιότητάς του ως τζέντλεμαν. Το σπίτι του στο Παρίσι είχε γίνει τόπος συνάντησης για φιλοσόφους και μαθηματικούς και ήταν όλο και πιο πολυάσχολος.

Εργασίες.

Λίγο μετά την εγκατάστασή του στην Ολλανδία, ο Ντεκάρτ άρχισε να εργάζεται στην πρώτη μεγάλη του εργασία στη φυσική, “Ο Κόσμος ή Διατριβή για το Φως” (Le Monde ou Traité de la Lumière) και τον Οκτώβριο του 1629 έγραψε στον Μερσέν:

“[Τα θεμέλια της φυσικής] είναι το θέμα στο οποίο έχω αφιερώσει περισσότερο χρόνο από οποιοδήποτε άλλο και, δόξα τω Θεώ, δεν ήταν χαμένος χρόνος. Τουλάχιστον, νομίζω ότι έχω βρει τρόπο να αποδείξω τις μεταφυσικές αλήθειες με έναν τρόπο που, κατά την άποψή μου, είναι πιο απλός από τις αποδείξεις της γεωμετρίας. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω να πείσω άλλους γι’ αυτό. Κατά τη διάρκεια των πρώτων εννέα μηνών μου σε αυτή τη χώρα, δεν ασχολήθηκα με τίποτε άλλο.“

Αυτό το έργο πλησίαζε στην ολοκλήρωσή του όταν έμαθε ότι ο Γαλιλαίος καταδικάστηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό.  Ο Ντεκάρτ, όπως και ο Γαλιλαίος, πίστευε ότι ο ήλιος βρίσκεται στο κέντρο του ηλιακού συστήματος. Αποφάσισε να μην ρισκάρει την οργή της Εκκλησίας και δεν εξέδωσε τον “Ο Κόσμος”. (Ο Γαλιλαίος θα μπορούσε να είχε καεί στην πυρά αν η δίκη του είχε πάει χειρότερα). Το έργο του εκδόθηκε μόνο εν μέρει, μετά τον θάνατό του Αργότερα εξήγησε την αλλαγή κατεύθυνσης λέγοντας:

… για να εκφράσω την άποψή μου πιο ελεύθερα, χωρίς να χρειάζεται να συμφωνήσω ή να αντικρούσω τις απόψεις των μορφωμένων, αποφάσισα να αφήσω όλον αυτόν τον κόσμο σε εκείνους και να μιλήσω αποκλειστικά για το τι θα συνέβαινε σε έναν νέο κόσμο, εάν ο Θεός τον δημιουργούσε τώρα και του επέτρεπε να λειτουργεί σύμφωνα με τους νόμους που είχε θεσπίσει.

Ο Ντεκάρτ πιέστηκε από τους φίλους του να δημοσιεύσει τις ιδέες του, και παρόλο που ήταν ανένδοτος στη μη έκδοση του «Ο Κόσμος» (Le Monde), έγραψε μια πραγματεία για την επιστήμη με τίτλο «Ομιλιες περί μεθόδου για την ορθή καθοδήγηση του λογισμού και την αναζήτηση της αλήθειας διαμέσου των επιστημών» (Discours de la méthode pour bien conduire sa raison et chercher la vérité dans les Sciences). Στο έργο αυτό περιλαμβάνονταν τρία παραρτήματα: Η Διοπτρική (La Dioptrique), Τα Μετέωρα (Les Météores) και Η Γεωμετρία (La Géométrie). Η πραγματεία δημοσιεύτηκε στο Λάιντεν το 1637, και ο Ντεκάρτ, 41 ετών, έγραψε στον Μερσέν λέγοντας:

“Προσπάθησα στο “Η Διοπτρική” και στο “Τα Μετέωρα” μου να δείξω ότι «Η Μέθοδος» μου είναι καλύτερη, και στη “Η Γεωμετρία” μου να το έχω αποδείξει.“

Το “Η Διοπτρική» είναι ένα έργο για την οπτική και, παρόλο που ο Ντεκάρτ δεν αναφέρει τις πηγές του, και άλλους επιστήμονες για τις ιδέες που παρουσιάζει, στην πραγματικότητα εισάγει ελάχιστα καινούργια στοίχεια. Ωστόσο, η προσέγγισή του μέσω του πειράματος αποτέλεσε σημαντική συμβολή.

Το “Τα Μετέωρα” είναι ένα έργο για τη μετεωρολογία και είναι σημαντικό ως το πρώτο έργο που επιχειρεί να θέσει τη μελέτη του καιρού σε επιστημονική βάση.

Η Γεωμετρία.

Το «Η Γεωμετρία» είναι μακράν το πιο σημαντικό μέρος αυτού του έργου. Εκεί ήταν η αρχή της Αναλυτικής Γεωμετρίας. Και εξηγεί:

“Καθώς η πληθώρα νόμων συχνά προσφέρει δικαιολογίες για κακές πράξεις, ένα κράτος διοικείται πολύ καλύτερα όταν έχει λίγους μόνο νόμους, οι οποίοι τηρούνται αυστηρά. Έτσι, αντί για τον μεγάλο αριθμό κανόνων από τους οποίους αποτελείται η λογική, πίστευα ότι θα μου αρκούσαν οι εξής τέσσερις, υπό την προϋπόθεση ότι θα έπαιρνα μια σταθερή και αμετακίνητη απόφαση να μην αποτύχω ούτε μία φορά να τους τηρήσω.

1. Ο πρώτος ήταν να μην αποδέχομαι ποτέ τίποτα ως αληθινό, εκτός αν γνώριζα προφανώς ότι ήταν τέτοιο: δηλαδή να αποφεύγω τη βιασύνη και την προκατάληψη και να μην περιλαμβάνω τίποτα στις κρίσεις μου εκτός από αυτό που εμφανιζόταν τόσο καθαρά και διαυγώς στο μυαλό μου, ώστε να μην υπάρχει περιθώριο αμφιβολίας.
2. Ο δεύτερος ήταν να διαιρώ καθεμία από τις δυσκολίες που εξέταζα σε όσο το δυνατόν περισσότερα μέρη, ώστε να διευκολύνω την επίλυσή τους.
3. Ο τρίτος ήταν να προχωρώ στη σκέψη μου με σειρά, ξεκινώντας από τα πιο απλά και ευκολονόητα θέματα, ανεβαίνοντας βαθμιαία, όπως με σκαλοπάτια, στη γνώση των πιο περίπλοκων, και μάλιστα δημιουργώντας μια νοητή τάξη ακόμα και μεταξύ θεμάτων που φυσικά δεν προηγούνται το ένα του άλλου.
4. Και ο τελευταίος, να κάνω τις απαριθμήσεις μου τόσο πλήρεις και τις αναθεωρήσεις μου τόσο γενικές, ώστε να είμαι βέβαιος ότι δεν θα παραλείψω τίποτα.

Αυτές οι μακρές αλυσίδες συλλογισμών, όλοι απλοί και εύκολοι, τις οποίες χρησιμοποιούν οι γεωμέτρες για να φτάσουν στις πιο δύσκολες αποδείξεις τους, μου έδωσαν την ιδέα ότι όλα τα αντικείμενα της ανθρώπινης γνώσης ακολουθούν την ίδια σειρά. Υποθέτοντας, λοιπόν, ότι δεν αποδέχομαι τίποτα ως αληθινό που δεν είναι αληθινό και τηρώ πάντα την αναγκαία σειρά για να συναγάγω τα συμπεράσματα το ένα από το άλλο, τότε τίποτα δεν είναι τόσο μακρινό ώστε να μην μπορώ να το φτάσω ούτε τόσο κρυμμένο ώστε να μην μπορώ να το ανακαλύψω”.

Ο ίδιος, στο έργο του «Λόγος περί της μεθόδου», διατυπώνει το απόφθεγμα «σκέφτομαι άρα υπάρχω» και αναγνωρίζει την αξία της αμφιβολίας για την αποκάλυψη της μοναδικής αλήθειας:

“Μπορώ να αμφιβάλλω για όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για κάθε σκέψη που κάνω. Οι άνθρωποι συχνά κάνουν λάθη στους συλλογισμούς τους, ακόμη και σε απλά θέματα, και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι απλώς σαν τα όνειρα που βλέπω στον ύπνο μου. Έτσι, μπορώ να αμφιβάλλω για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω. Όμως, υπάρχει ένα πράγμα για το οποίο δεν μπορώ να αμφιβάλλω, και αυτό είναι το ότι αμφιβάλλω.

Στη συνέχεια, πρόσεξα πως, ενώ προσπαθούσα να πιστέψω ότι όλα είναι ψεύτικα, ήταν απαραίτητο εγώ, που κάνω αυτή τη σκέψη, να υπάρχω. Και παρατηρώντας ότι η αλήθεια «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» ήταν τόσο ισχυρή και τόσο βέβαιη, ώστε ακόμη και οι πιο εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικιστών φιλοσόφων δεν μπορούσαν να την κλονίσουν, έκρινα πως μπορούσα χωρίς ενδοιασμούς να την αποδεχθώ ως την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα.”

Το πιο ολοκληρωμένο από τα έργα του Ντεκάρτ, «Principia Philosophiae», δημοσιεύτηκε στο Άμστερνταμ το 1644 (48 ετών).

Σε τέσσερα μέρη — The Principles of Human Knowledge, The Principles of Material Things, Of the Visible World και The Earth — επιχειρεί να θέσει ολόκληρο το σύμπαν σε μαθηματικά θεμέλια, τα οποίο αναγάγουν τη μελέτη στα επι μέρους. Αυτή είναι μια σημαντική άποψη και άνοιξε το δρόμο για μελλοντική έρευνα. Ο Ντεκάρτ δεν πίστευε στη δράση εξ αποστάσεως. Επομένως, δεδομένου αυτού, δεν μπορούσε να υπάρχει κενό γύρω από τη Γη, καθώς διαφορετικά δεν υπήρχε τρόπος να μεταφερθούν οι δυνάμεις. Από πολλές απόψεις, η θεωρία του Ντεκάρτ, σύμφωνα με την οποία οι δυνάμεις λειτουργούν μέσω επαφής, είναι πιο ικανοποιητική από το μυστηριώδες φαινόμενο της βαρύτητας που ενεργεί σε απόσταση.

Ωστόσο, η μηχανική του Ντεκάρτ έχει πολλά κενά. Υποθέτει ότι το σύμπαν είναι γεμάτο με ύλη, η οποία, λόγω κάποιας αρχικής κίνησης, έχει εγκατασταθεί σε ένα σύστημα δίνων που μεταφέρουν τον ήλιο, τα αστέρια, τους πλανήτες και τους κομήτες στα μονοπάτια τους. Παρά τα προβλήματα με τη θεωρία του στροβίλου, αυτή υποστηρίχθηκε στη Γαλλία για σχεδόν εκατό χρόνια, ακόμη και όταν ο Νεύτωνας απέδειξε ότι ήταν αδύνατη ως δυναμικό σύστημα. Όπως λέει ο Ντέιβιντ Μπρούστερ (David Brewster), ένας από τους βιογράφους του Νεύτωνα του 19ου αιώνα:

Έτσι, όσο εδραιωμένο και αν ήταν το καρτεσιανό σύστημα, δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα αγνά και υπέροχα δόγματα των Principia έγιναν δεκτά με δυσπιστία. Ενα ανεκπαίδευτο μυαλό δεν μπορεί εύκολα να αποδεχτεί την ιδέα ότι οι μεγάλες μάζες των πλανητών αιωρούνταν σε κενό χώρο και διατηρούσαν τις τροχιές τους εξαιτίας μιας αόρατης επιρροής.

Όσο ελκυστική και αν ήταν η θεωρία του Ντεκάρτ, ακόμη και οι υποστηρικτές της φυσικής του φιλοσοφίας, όπως ο θεολόγος του Κέιμπριτζ, Χένρι Μορ (Henry More) βρήκαν αντιρρήσεις.

Ωστόσο, μεταξύ 1648 και 1649 αντάλλαξαν μια σειρά επιστολών, στις οποίες ο Μορ διατύπωσε έντονες αντιρρήσεις. Παρά ταύτα, ο Ντεκάρτ στις απαντήσεις του δεν έκανε καμία παραχώρηση στα σημεία του Μορ.

Το 1644, τη χρονιά που δημοσιεύτηκαν οι «Διαλογισμοί» (Medidations), ο Ντεκάρτ επισκέφτηκε τη Γαλλία. Επέστρεψε ξανά το 1647, όταν συνάντησε τον Μπλεζ Πασκάλ και διαφώνησαν για το αν  υπάρχει κενό, και ξανά το 1648.

Το 1649, η βασίλισσα Χριστίνα της Σουηδίας έπεισε τον Ντεκάρτ να πάει στη Στοκχόλμη. Ωστόσο, η βασίλισσα ήθελε να σηκώνεται στις 5 το πρωί, και ο Ντεκάρτ έσπασε τη συνήθεια μιας ζωής, να σηκώνεται στις 11. Μετά από λίγους μόνο μήνες στο κρύο βόρειο κλίμα, περπατώντας στο παλάτι στις 5 η ώρα κάθε πρωί, πέθανε από πνευμονία.

Στην εμφάνιση, ο Ντεκάρτ ήταν μικρόσωμος άνδρας με μεγάλο κεφάλι, έντονα φρύδια, προεξέχουσα μύτη και μαύρα μαλλιά που έφταναν μέχρι τα φρύδια του. Η φωνή του ήταν αδύναμη. Στον χαρακτήρα του, ήταν ψυχρός και εγωιστής. Παρά το εύρος των σπουδών του, δεν ήταν ιδιαίτερα πολυδιαβασμένος και περιφρονούσε τη μάθηση και την τέχνη, εκτός αν μπορούσε να αποκομίσει κάτι πρακτικό από αυτές. Δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν άφησε απογόνους, αν και είχε μια νόθα κόρη, η οποία πέθανε σε νεαρή ηλικία.

Μετά το θάνατό του, βρέθηκε στα χαρτιά του ένα ημιτελές χειρόγραφο με τίτλο «Regulae ad directionem ingenii». Παρουσιάστηκαν μόνο οι πρώτοι 21 από τους Κανόνες, ενώ οι τρεις τελευταίοι δίνονται μόνο από τους προβλεπόμενους τίτλους τους. Δυστυχώς, το πρωτότυπο χειρόγραφο έχει χαθεί και έχουν απομείνει μόνο αντίγραφα.

Βιβλιογραφία – Πηγές

1. René Descartes, “Discours de la méthode pour conduire correctement la Raison et chercher la vérité dans les Sciences”, De l’Imprimerie de Ian Maire, CXXXVII

2. E. T. Bell, «Men of Mathematics», Touchbone 1937

3. Raymond Flood, Robin Wilson, “The Great Mathematicians”, Arcturus 2012

4. Desmond M. Clarke, «Descartes’s Theory of Mind» , Clarendon Press, Oxford 2002.

5. Desmond M. Clarke, “Descartes, A Biography”, Cambridge University Press, 2006.

6. Stephen Gaukroger, “Descartes, An Intellectual Biography”, Clarendon Press, Oxford 1995.

7. W. Rouse Ball, “A Short Account of the History of Mathematics”, 1908 https://www.maths.tcd.ie/pub/HistMath/People/Descartes/RouseBall/RB_Descartes.html

8. Στράτος Θεοδοσίου, «Ρενέ Ντεκάρτ – Ρενάτος Καρτέσιος Ο φιλόσοφος, ο μαθηματικός, ο φυσικός επιστήμονας» 2008, Η Φιλοσοφία της Φυσικής https://www.researchgate.net/publication/329701300_Rene_Ntekart_-_Renatos_Kartesios_O_philosophos_o_mathematikos_o_physikos_epistemonas

9. Wikipedia, “René Descartes”, https://fr.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Descartes
10. D.R. Wilkins, “René Descartes”, School of Mathematics, Trinity College Dublin, https://www.maths.tcd.ie/pub/HistMath/People/Descartes/RouseBall/RB_Descartes.html

Youtube

• René Descartes  https://www.youtube.com/watch?v=CAjWUrwvxs4 Αγγλικά, 8:48 λεπτά.

Χριστόδουλος Λάζαρης
Μαθηματικός, Πάτρα,
MSc Στατιστικής, Παρίσι,
MSc Πληροφορικής, Παρίσι,
BSc Digital Technology and Design, Δουβλίνο.